1. Jak wygląda jagoda kamczacka?

Jest to długowieczna roślina, na stanowiskach naturalnych żyje nawet 70 lat, należy do rodziny Caprifoliaceae (Przewiertniowate). Rodzaj Lonicera obejmuje ponad 180 gatunków, wśród nich jest prawie 20 gatunków, podgatunków i odmian o jadalnych owocach. Odegrały one szczególną rolę w programach hodowlanych i selekcji. Systematyka jest niejednoznaczna i zależy od ujęcia i autora. Odmiany o znaczeniu gospodarczym to wyłącznie złożone mieszańce.

Roślina – mocny krzew, może osiągnąć nawet 3 m wysokości i podobną średnicę. Pędy elastyczne do sztywnych. Odmiany o znaczeniu komercyjnym są mniejsze, dorosłe krzewy dorastają do 2 m wysokości i takiej samej średnicy. Liście opadają na zimę, młode są omszone, później gładkie, eliptyczne lub szeroko eliptyczne, zazwyczaj ostro zakończone, naprzeciwległe, nawet do 10 cm długości.

Kwiaty – obupłciowe, kremowo-żółte, nie rzucające się w oczy, wymagają zapylenia krzyżowego, z dwoma połączonymi zalążniami, zapylane przez owady. Zebrane w kwiatostany na 1-rocznych pędach, owoce dojrzewają, co najmniej 70 dni po zapyleniu.

Owoce – jagody – w kształcie okrągłe do owalnych, czasami bardzo wydłużone, mogą osiągnąć masę do 5 g i długość do 5 cm, skórka ciemnofioletowa do prawie czarnej, pokryta jasną warstwą wosku. Twardość owocu bardzo dobra do ledwo akceptowalnej. W pełni dojrzałe owoce stają się miękkie i kurczą się (rośnie koncentracja cukru). Najlepsze odmiany deserowe mają owoce twarde, duże i smaczne, nadają się raczej do zbioru ręcznego. Jak dotąd delikatny zbiór mechaniczny nie jest jeszcze dostępny. Jednakże istnieje kilka obiecujących rozwiązań.

Zobacz odmiany jagody kamczackiej

2. Historia

• W Rosji o jagodzie kamczackiej pierwszy raz wspomniano w książce Stepana Krasheninnikova wydanej w 1756 roku. Była to książka pt. „Opis ziemi Kamczatki”. Po 1957 roku, w byłym stalinowskim łagrze w Bakczarze, w Okręgu Tomskim, rozpoczęto selekcję (1964). Później selekcję podejmowano w Barnaul (Ałtaj), na Uralu i w Leningradzie (Sankt Petersburg). Do dzisiaj w Rosji zarejestrowano ponad 100 odmian. Niektóre z nich są bardzo dobrze znane i doceniane. Jagoda kamczacka (w Rosji zwana „Жимолость”) jest nazywana narodową jagodą Rosji. Do dziś Rosjanie zbierają jagodę kamczacką ze stanowisk naturalnych w Chabarowskim Kraju, Primorskim Kraju, w rejonie Władywostoku i na Kamczatce. W obecnych czasach, w Rosji jagoda kamczacka stała się popularna i jest na nią duże zapotrzebowanie. Pieriestrojka dużo zmieniała w świecie jagody kamczackiej.

• W Japonii od XVII wieku jagoda kamczacka była dobrze znana i doceniana w tradycyjnej medycynie. W latach 70. XX wieku program hodowlany rozpoczęto na wyspie Hokaido, bazował on na lokalnym podgatunku Lonicera kamtschatica ssp. emphyllocalyx.

• Kanada – wiodący program hodowlany prowadzony jest przez dr Boba Borsa na Uniwersytecie Stanowym Saskatchewan w Saskatoon. Pierwsze 4 odmiany uprawne zarejestrowano w 1997 roku, później dużo nowości pojawiło się na rynku jako odmiany hodowli Boba Borsa. Między innymi takie bestsellery jak ’Aurora’, ’Honeybee’ i ostatnio zarejestrowane ’Boreal Beauty’, ’Boreal Blizzard’ albo ’Boreal Beast’. Ostatnie 3 odmiany są zgłoszone przez Plantin w CPVO do ochrony prawnej na terenie Unii Europejskiej. Obecnie kanadyjskie odmiany zdają się pełnić najważniejszą rolę w komercyjnej uprawie jagody kamczackiej. Są bardzo plenne, silne i odporne na choroby oraz poparzenia słoneczne. Niektóre z nich nadają się do zbioru mechanicznego i mają długi okres przechowywania.

• USA, hodowla jest ciągle prowadzona przez dr Maxine Thompson. Jej program hodowlany jest skierowany na japońskie formy Lonicera. Niektóre odmiany, które są rezultatem programu hodowlanego dr Thompson są opatentowane, jednakże ich komercyjne właściwości nie są jeszcze znane.

3. Dlaczego jagoda kamczacka nie została odkryta wcześniej?

Co zdarzyło się w ciągu ostatnich 20 lat?

• Za czasów Związku Radzieckiego dostęp do wartościowych rosyjskich odmian był bardzo ograniczony. Międzynarodowa wymiana materiału hodowlanego była prawie niemożliwa.

• Pod koniec lat 80. XX wielu zachodni hodowcy mogli rozpocząć programy hodowlane, mogli wprowadzić „świeżą krew” do swoich krzyżówek. Na rynku pojawiły się nowe, bardzo interesujące komercyjne odmiany.

• Dzięki szybkiej wymianie informacji – zasługa Internetu – nowe kontakty i wymiana informacji stały się łatwiejsze, tańsze, szybsze i dostępne dla wszystkich. Miało to ogromny wpływ na szybki i udany marketing.

• Nowoczesne, szybkie, efektywne i niezawodne metody rozmnażania stały się dostępne i zaistniały jako powszechna praktyka w ogrodnictwie. Rozmnażanie in vitro jest swego rodzaju „Kopciuszkiem” w biznesie szkółkarskim.

4. Czy jagoda kamczacka to „superżywność”?

Owoce jagody kamczackiej zawierają mnóstwo witamin i minerałów, niezwykle korzystnych dla organizmu człowieka, co daje wielkie możliwości wykorzystania jagody kamczackiej jako rośliny dietetycznej, profilaktycznej, a nawet leczniczej. Eksperci nazwali jej owoce „jagodami wiecznej młodości”, gdyż odnaleźli w nich związki zapobiegające starzeniu się komórek. W porównaniu z innymi roślinami sadowniczymi suchodrzew posiada bardzo wysoką zawartość witaminy C. Spośród krzewów jagodowych ma największą zawartość magnezu, witamin z grupy B, żelaza, miedzi i jodu.

Jagoda kamczacka zawiera niezwykle wysoki poziom antyoksydantów (przeciwutleniaczy), takich jak polifenole, z należącymi do nich antocyjanami uznawane są za metabolity odpowiedzialne za kontrolę poziomu wolnych rodników. Wolne rodniki są uznawane za odpowiedzialne za niektóre chroniczne choroby, zmiany związane ze starzeniem i niektóre nowotwory.

Od setek lat jagoda kamczacka wykorzystywana jest w medycynie tradycyjnej oraz jako pożywienie. Ostatnie badania w pełni potwierdzają zdrowotne walory jagody kamczackiej i produktów pochodzących z jej przetworzenia.

W medycynie ludowej:

• Jagody używane są jako środek wzmacniający naczynia włosowate przy chorobach sercowo-naczyniowych, a także chorobach żołądka, wątroby, pęcherzyka żółciowego.
• Sprzyjają wydalaniu substancji radioaktywnych.
• Jagody polecane są do jedzenia przy awitaminozie, gdy osłabiony po zimie organizm potrzebuje kwasu askorbinowego.
• Sok z jagód leczy grzybice i owrzodzenia, a wywar z liści i kwiatów – choroby oczu, gardła i skóry.
• W recepturach medycyny tybetańskiej wywar z kory jest przepisywany jako środek na bóle głowy, reumatyzm, artretyzm, silne bóle żołądka.
• Wodny wyciąg z kwiatów, w postaci okładów, stosowany jest w chorobach oczu.
• Do leczenia ran stosowane są rozdrobnione liście, które mają właściwości antyseptyczne.
• Z wysuszonych młodych pędów, zebranych w czasie kwitnienia, przygotowuje się wywar używany jako środek moczopędny oraz jako środek przeciwko wypadaniu włosów.

5. Czy jagoda kamczacka jest odpowiednim artykułem na rynek? Tak!

• jagoda kamczacka jest owocem klasy premium – najwyższej, świeże owoce są smaczne, przypominają w smaku kombinację smaków maliny, jeżyny, porzeczki i borówki, jest lubiana szczególnie przez dzieci;

• nowości są zawsze mile widziane, szczególnie jeśli są smaczne i wartościowe;
• mrożone, liofilizowane, suszone jagody – mogą być dostępne przez cały rok, sprzedaż jest łatwa;
•  soki, dżemy, galaretki, lody, jogurty, muffiny, ciasta – bardziej dogodne formy sprzedaży;
• owoce jagody są w każdej postaci atrakcyjne – jako dodatek do owsianki i granoli – zdrowe śniadanie;
• wina i mocniejsze alkohole – jedynie dla dorosłych. Wysoki poziom cukru (nawet ponad 20ºBrix) i wysoki poziom tanin, wyśmienite wina – są już dostępne w sprzedaży;
• wartościowa przekąska – coś słodkiego, a zarazem zdrowego dla dzieci;
• suplement diety, może znajdować się w ofercie aptek i sklepów ze zdrową żywnością;
• sok może być używany jako barwnik spożywczy, burgundowy kolor jest bardzo intensywny, trwały i naturalny;
• i znacznie więcej…

6. Jak prowadzić plantacje jagody kamczackiej?

Czy jest łatwa czy wymagająca w uprawie? Plantatorzy nie powinni się jej bać, nie jest trudna!

Wymagania uprawowe:

1. Tolerancyjna co do gleby: pH 4–8, lekka lub ciężka, mineralna lub organiczna, przepuszczalna, nie zasolona.

2. W pełni mrozoodporna, krzewy przeżywają temperaturę nawet – 46 ⁰C.

3. Dzięki wczesnemu terminowi dojrzewania (czerwiec w środkowej Europie) poparzenie słoneczne owoców oraz większość szkodników i chorób nie stanowią problemu w uprawie.

4. Jak do tej pory na krzewach jagody kamczackiej nie spotkano poważniejszych chorób oraz szkodników, plantacje mogą być prowadzone w sposób ekologiczny, albo z użyciem pestycydów w bardzo ograniczonym stopniu.

5. Jagoda kamczacka jest odporna na późno wiosenne przymrozki, otwarte kwiaty przeżywają –8^oC.

6. Jagoda kamczacka wymaga obfitego podlewania w okresie wzrostu.

7. Wymaga krzyżowego zapylenia – jagody są bardziej kształtne, większe, zawierają więcej nasion i cukru; wczesny okres kwitnienia – marzec, kwiecień – pszczoły samotnice i trzmiele pracują lepiej niż pszczoły miodne, niskie temperatury i złe warunki pogodowe są lepiej tolerowane przez dzikich zapylaczy; jednakże podczas ciepłej, bezwietrznej pogody w okresie kwitnienia pszczoły miodne są najlepsze.

8. Kwitnące w tym samym czasie odmiany powinny być sadzone w sąsiednich rzędach, zwiększy to skuteczność krzyżowego zapylenia.

Czytaj więcej o uprawie

Plantacje komercyjne:

1. Dzięki dużej tolerancji, co do jakości gleby, jagoda kamczacka może być uprawiana w gorszych warunkach, nie jest tak wymagająca, jak borówka amerykańska.

2. Jagody dojrzewają bardzo wcześnie, dzięki czemu nie konkurują na rynku z żadną inną jagodą, włączając w to borówkę amerykańską, wiosną klienci życzliwie podchodzą do świeżych owoców.

3. Odpowiednio zebrane jagody najlepszych odmian, przechowywane w obniżonej temperaturze, mogą przetrwać 2–4 tygodni, minimum 7 dni od schłodzenia.

4. Dobra plenność: 2,5–9 kg z rośliny; w zależności od odmiany i rozstawy na plantacji, zbiór z hektara waha się od 6 do 15 ton, z minimum 4 letniej plantacji.

5. Może być zbierana mechanicznie, poprzez otrząsanie lub kombajny strząsające owoce sprężonym powietrzem, albo tańszym sposobem – przez kombajny półmechaniczne; zbiór ręczny jest drogi, a jego wydajność niska.

6. Bardzo wczesne dojrzewanie obniża ilość pestycydów używaną do chemicznej ochrony przed zbiorem.

7. Wymaga ponad 1 000 godzin zimowego spoczynku (chilling time); plantacje nie będą sadzone w cieplejszym klimacie z tańszą siłą roboczą.

8. Wybierając odmiany wcześnie dojrzewające do późno dojrzewających możemy wydłużyć okres zbiorów do 4 tygodni; plantatorzy nie powinni zapomnieć o krzyżowym zapyleniu i odpowiednio dobierać odmiany do swoich nasadzeń.

9. Jagoda kamczacka, to wciąż nowość na rynku, dlatego będzie wymagała dużo pracy i nakładów finansowych, aby ją poznano; wartości rynkowe poszczególnych odmian nie są jeszcze znane.

Czytaj więcej o zakładaniu plantacji

Ogrody przydomowe:

1. Minimum 2 odmiany; powinny być posadzone obok siebie (krzyżowe zapylenie); 4 dorosłe krzewy w dobrych warunkach ogrodowych mogą dać ponad 30 kg owoców rocznie.

2. Jagoda kamczacka dobrze rośnie, zarówno w pełnym słońcu, jak i na dobrze przewietrzanych stanowiskach.

3. Podlewanie jest wymagane w okresach suszy, zwłaszcza w czasie dojrzewania owoców.

4. Krzewy żyją i owocują 25–35 lat.