Dlaczego zainteresowaliśmy się uprawą jagody kamczackiej na plantacjach towarowych?

• W 2009 roku klienci złożyli pierwsze zamówienia na młode sadzonki jagody kamczackiej, dostarczyli nam również rośliny mateczne rosyjskich odmian.
• Rośliny mateczne wysadzone na terenie firmy zaczęły plonować, a smak ich owoców został bardzo wysoko oceniony. Opracowaliśmy technologię masowego rozmnażania jagody kamczackiej.
• Po kilku latach obserwacji i uzyskaniu licencji na rozmnażanie odmian kanadyjskich (UoS – University of Saskatchewan) oraz rosyjskich (Bakchar), w związku z rosnącym zainteresowaniem jagodą kamczacką, postanowiliśmy założyć własną plantację, pomimo tego, że dotychczasowa specjalizacja naszej firmy to mikrorozmnażanie in vitro. Brak rzetelnej wiedzy i doświadczenia na temat towarowej uprawy jagody kamczackiej w naszych warunkach klimatycznych i glebowych był drugim, bardzo ważnym powodem założenia plantacji. Chcieliśmy poprzez wypracowanie technologii uprawy, a następnie udostępnienie jej szerokiemu gronu zachęcić przyszłych plantatorów do uprawy tego gatunku.
• Zakładane od 2015 roku plantacje, obecnie ponad 11 ha, są de facto dużym doświadczaniem wdrożeniowym nowego gatunku w warunkach południowej Polski. Plantacja w okresie owocowania cieszy się zainteresowaniem zarówno profesjonalistów, jak i amatorów będąc źródłem wiedzy i obserwacji nowych odmian.

W jakich warunkach uprawiamy jagodę kamczacką na naszej plantacji?

• Lokalizacja: województwo małopolskie, Powiat Krakowski, wieś Muniakowice nr 100, wysokość nad poziomem morza ~ 300 m, roczny opad ~ 600 mm.
• Gleby klasy II–IV, ciężkie, ilaste, nieprzepuszczalne, na podłożu wapiennym, pH – 7.0–7.8, zawartość próchnicy przed posadzeniem – 2%.

Jak przygotowaliśmy glebę pod plantację?

• W ostatnim roku przed założeniem plantacji uprawiana była pszenica, bądź motylkowate (bobik), przed wyznaczeniem rzędów wykonano zabieg głęboszem na głębokość 60 cm.
• Przyjęto szerokość międzyrzędzi 4 m, na pas gleby o szerokości 100 cm w przyszłych rzędach wysypano: lignit – 7,5 t/ha, obornik granulowany bydlęcy – 3,25 t/ha, torf wysoki, kwaśny – 15 m3/ha.
• Przed przekopaniem, na pasy o szerokości 2 m rozsypano dodatkowo następujące nawozy: superfosfat potrójny 80 kg/ha, siarczan potasu – 80 kg/ha i kizeryt – 180 kg/ha.
• Pasy o szerokości 1 m pod przyszłe rzędy przekopano na głębokość 40 cm.
• Uformowano wzniesione zagony o wysokości ok 20 cm, nakryto je włókniną.
• Po obsadzeniu plantacji, wiosną następnego roku międzyrzędzia obsiano mieszanką traw z dodatkiem 10% koniczyny białej.

Jak sadziliśmy rośliny i jakie wybraliśmy odmiany?

• Rośliny wysadzano na plantacje głównie jesienią. Na pierwszą plantacje 3 ha, w 2015 roku wysadziliśmy rośliny z doniczek 3 l, na następnych plantacjach sadziliśmy rośliny z doniczek p9 (0,5 l), a od 2017 roku wyłącznie z multiplatów (kaset) M-40 (objętość bryły korzeniowej 0,2 l).
• Po posadzeniu, na plantacji zainstalowano nawadnianie kroplowe – w pierwszym roku 1, a w drugim – 2 linie kroplujące na 1 rząd. Nawożenie – wyłącznie fertygacja – oparte jest o analizy gleby wykonywane 5–6 razy w sezonie.
• Obserwowaliśmy bardzo intensywny wzrost w pierwszych latach po posadzeniu, pierwsze owoce pojawiły się już w drugim roku po posadzeniu. lecz plon towarowy (ok. 1 kg z krzewu), na krzewach najlepszych odmian pojawił się w 3. roku.
• Zapewniamy zapylenie przez wprowadzane corocznie na plantację trzmiele, pszczoły samotnice (murarki) oraz pszczoły miodne.

Od 2015 do 2018 posadzono na plantacji następujące odmiany:

• rosyjskie – ‘Tomiczka’, ‘Leningradskij Velikan’, ‘Nimfa’, ‘Morena’, ‘Bakczrskij Velikan’, ‘Czułymskaja’,’Docz Velikana’, ‘Silginka’, ‘Jugana’, ‘Bakcharskaja Jubilejnaja’, ‘Gordost’ Bakchara’, ‘Vostorg’, ‘Streżewczanka’, ‘Sinij Uties’, ‘Ussulga’, ‘Lavina’, ‘Usłada’;
• kanadyjskie – ‘Tundra’, ‘Indigo Gem’, ‘Indigo Treat’, ‘Aurora’, ‘Honeybee’, ‘Boreal Blizzard’, ’Boreal Beauty’, ‘Boreal Beast’ oraz 8 nienazwanych klonów z UoS;
• amerykańskie – ‘Blue Banana’, ‘Strawberry Sensation’, ‘Giant’s Heart’, ‘Blue Treasure’;
• polskie – ‘Wojtek’, ‘Zojka’, Klon 44.

Ze względu na pewne wady w naszych warunkach, po pierwszych latach obserwacji, latem 2019 roku usunięto (wykarczowano) z plantacji następujące odmiany: 

• rosyjskie – ‘Tomiczka’, ‘Leningradskij Velikan’, ‘Nimfa’, ‘Morena’, ‘Bakczrskij Velikan’, ‘Czułymskaja’, ‘Docz Velikana’, ‘Silginka’, ‘Bakcharskaja Jubilejnaja’, ‘Gordost’ Bakchara’, ‘Streżewczanka’;
• kanadyjskie – ‘Tundra‘,‘Indigo Gem‘,‘Indigo Treat‘;
• polskie – ‘Wojtek’, ‘Zojka’, Klon 44.

Na ich miejsce posadzono najlepiej zapowiadające się odmiany z grupy pozostawionych na plantacji.

Nasze obserwacje

Przez wszystkie lata uprawy prowadzimy obserwacje i notujemy następujące parametry krzewów i owoców:

• cechy jagód – smak, masa, wielkość, jędrność (organoleptycznie), Brix;
• zdrowotność, wigor, rozmiary i budowę krzewów;
• plonowanie (wysokość plonu);
• możliwość zbioru mechanicznego – równomierność dojrzewania, zarówno przydatność odmian do zbioru mechanicznego, jak i przydatność różnych kombajnów do zbioru mechanicznego oraz możliwość przechowywania owoców;
• oceniano zjawisko kwitnienia jesiennego, notowanego w niektórych rejonach o dłuższym sezonie wegetacyjnym.
• Od 2016 roku przez naukowców z UR Kraków prowadzone są obserwacje biologii kwitnienia i zapylania.
• W 2020 roku po raz pierwszy, przy udziale kolegów z Tomska oraz naukowców z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie i pracowników naszej firmy – wykonano serie zaplanowanych i ściśle kontrolowanych krzyżówek międzyodmianowych w celu optymalizacji doboru zapylaczy dla najważniejszych odmian.
• W 2020 roku po raz pierwszy prowadziliśmy ścisłe obserwacje fenologiczne zgodnie z zasadami otrzymanymi od Artioma Sorokina, RF.
• Wykonano dokładne (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, dr. hab. Alicja Kucharska) analizy składu chemicznego owoców najważniejszych odmian jagody kamczackiej.

Wyniki szczegółowe większości wymienionych wyżej obserwacji i badań naukowych są dostępne są na stronie www.in-vitro.pl bądź na życzenie w firmie Plantin.

Najważniejsze dane uzyskane w ciągu ostatnich lat poniżej w tabelach:

Tabela nr 1 – odmiany, które w naszych warunkach okazały się najlepsze

Tabela nr 2 – wyniki badań pierwszych nasadzeń odmian kanadyjskich i form selekcyjnych z University of Saskatchewan

Tabela nr 3 – odmiany perspektywiczne, bardzo obiecujące

Nasze wnioski

1. Smak owoców – najwyższą ocenę uzyskały następujące odmiany: ‘Vostorg’, ‘Jugana’, ‘Sinij Utios’, ‘Boreal Blizzard’, ‘Aurora’, ‘Usłada’, ‘Lawina’.

2. Możliwość zbioru mechanicznego, tu najlepsze oceny uzyskały owoce średniej wielkości, krótkie, beczułkowate lub okrągłe. Stąd kolejność ocen jest następująca: ‘Aurora’, ‘Vostorg’, ‘Honeybee’, ‘Boreal Beauty’, ‘Usłada’, ‘Lawina’, ‘Sinij Uties’’, 2 klony. Z trzech maszyn do zbioru mechanicznego najlepsza okazała się Oxbo 9300.

Pokonanie wyzwania, jakim jest mechaniczny zbiór owoców jakości deserowej jest bodaj najważniejszym zadaniem, którego pomyślne rozwiązanie prawdopodobnie zadecyduje o popularności owoców jagody wśród konsumentów i plantatorów.

3. Najwyższą jędrność wykazały owoce odmian: ‘Aurora’, ‘Boreal Beauty’, ‘Lawina’, ‘Usłada’.

4. Najwyższy plon dały: ‘Boreal Beauty’, ‘Boreal Blizzard’, ‘Aurora’, ‘Vostorg’, 2 formy selekcyjne (klony) z UoS.

5. Najwyższą zdrowotność, a szczególnie odporność na letnie poparzenia słoneczne i późniejsze zamieranie liści wykazały odmiany: ‘Aurora’, ‘Honeybee’, ‘Boreal Beauty’, ‘Boreal Beast’, ‘Borela Blizzard’, ‘Sinij Uties’, ‘Jugana’.

6. Zjawisko kwitnienia jesiennego w naszym rejonie nie występuje, bądź występuje w bardzo ograniczonym stopniu. Nie obserwujemy żadnego wpływu na plonowanie w roku następnym. Jeżeli występuje ono – to według nas ma związek z pewnymi niedostatkami uprawowymi i można mu z powodzeniem zapobiec.

Obserwacje odmian w naszej firmie w południowej Polsce trwają, zaprezentowałem wyniki i wnioski zaledwie z kilu lat, w pełni zdaję sobie sprawę, że to krótki okres. Pomimo posiadania wstępnych wyników obserwacji niektórych nowych odmian, nie publikuję ich ze względu na zbyt krótki okres ich prowadzenia. Z każdym rokiem wyniki będą pełniejsze i mam nadzieję, że okażą się pomocne w wyborze odmian i prowadzeniu plantacji jagody kamczackiej.

Tadeusz Kusibab